Το αμπέλι, από το οποίο προέρχεται το κρασί έχει σύμφωνα με τους παλαιοντολόγους, προϊστορία πολλών εκατομμυρίων ετών. Πριν ακόμα από την εποχή των παγετώνων ευδοκιμούσε στην πολική ζώνη, κυρίως στην Ισλανδία, στη Βόρεια Ευρώπη αλλά και τη βορειοδυτική Ασία. Οι παγετώνες περιόρισαν σημαντικά την εξάπλωσή του και επέβαλαν κατά κάποιο τρόπο την γεωγραφική απομόνωση πολλών ποικιλιών, μέρος των οποίων εξελίχθηκαν και σε διαφορετικά είδη. Στην πορεία των χρόνων, διάφοροι πληθυσμοί άγριων αμπέλων μετακινήθηκαν προς θερμότερες ζώνες, κυρίως προς την ευρύτερη περιοχή του νοτίου Καυκάσου. Στην περιοχή αυτή, μεταξύ Ευξείνου Πόντου, Κασπίας θάλασσας και Μεσοποταμίας, γεννήθηκε το είδος Αμπελος η οινοφόρος (λατ. Vitis vinifera). Οι διαφορετικές ποικιλίες αυτού του είδους καλλιεργούνται και σήμερα.
Η διαδικασία της αμπελουργίας εικάζεται πως έχει τις ρίζες της στην αγροτική επανάσταση και τη μόνιμη εγκατάσταση πληθυσμών με σκοπό την καλλιέργεια, χρονολογείται δηλαδή γύρω στο 5000 π.Χ. Από τους πρώτους γνωστούς αμπελοκαλλιεργητές θεωρούνται οι αρχαίοι Πέρσες, οι Σημιτικοί λαοί και οι Ασσύριοι. Μεταγενέστερα οι γνώσεις αμπελουργίας και οινοποιίας μεταφέρθηκαν στους Αιγύπτιους, τους λαούς της Φοινίκης και τους πληθυσμούς της Μικρασίας και του Ελλαδικού χώρου.
Οι Αρχαίοι Έλληνες έπιναν το κρασί αναμειγνύοντας το με νερό, σε αναλογία συνήθως 1:3 (ένα μέρος οίνου προς τρία μέρη νερού). Διέθεταν ειδικά σκεύη τόσο για την ανάμειξη (κρατήρες) όσο και για την ψύξη του. Η πόση κρασιού που δεν είχε αναμειχθεί με νερό ("άκρατος οίνος") θεωρείτο βαρβαρότητα και συνηθιζόταν μόνο από αρρώστους ή κατά τη διάρκεια ταξιδιών ως τονωτικό. Διαδεδομένη ήταν ακόμα η κατανάλωση κρασιού με μέλι καθώς και η χρήση μυρωδικών. Η προσθήκη αψίνθου στο κρασί ήταν επίσης γνωστή μέθοδος (αποδίδεται στον Ιπποκράτη και αναφέρεται ως "Ιπποκράτειος Οίνος") όπως και η προσθήκη ρητίνης.
Ο τρόπος παραγωγής του κρασιού σε παλαιότερες εποχές δεν διέφερε ουσιαστικά από τις σύγχρονες πρακτικές. Είναι αξιοσημείωτο πως σώζονται ως τις μέρες μας κείμενα του Θεόφραστου, τα οποία περιέχουν πληροφορίες γύρω από τους τρόπους καλλιέργειας. Οι Έλληνες γνώριζαν την παλαίωση του κρασιού, την οποία επιτυγχάναν μέσα σε θαμμένα πιθάρια, σφραγισμένα με γύψο και ρετσίνι. Το κρασί εμφιαλωνόταν σε ασκούς ή σε σφραγισμένους πήλινους αμφορείς, αλειμμένους με πίσσα για να μένουν στεγανοί.
Το εμπόριο των ελληνικών κρασιών απλωνόταν σε ολόκληρη τη Μεσόγειο μέχρι την ιβηρική χερσόνησο και τον Εύξεινο πόντο και αποτελούσε μία από τις σημαντικότερες οικονομικές δραστηριότητες. Σε αρκετές πόλεις υπήρχαν ειδικοί νόμοι ώστε να εξασφαλίζεται η ποιότητα του κρασιού, αλλά και ενάντια στον ανταγωνισμό και τις εισαγωγές. Χαρακτηριστικότερο παράδειγμα αποτελεί η νομοθεσία της Θάσου, σύμφωνα με την οποία πλοία με ξένο κρασί που πλησίαζαν το νησί θα έπρεπε να δημεύονται. Χαρακτηριστικό ήταν το κρασί Δένθις (ίσως το αρχαιότερο κρασί με ονομασία προέλευσης), που παρήγετο στην Δενθαλιάτιδα Χώρα (σημερινή περιοχή Αλαγονίας). Όπως αναφέρει ο Αλκμάν, το περίφημο κρασί Δένθις, ήταν άπυρος οίνος ανθοσμίας (Αλκμάν παρ’ Αθηναίω και Ησύχιος: Ι.31).
Οι Ρωμαίοι ήρθαν σε επαφή με το κρασί από τους Έλληνες αποίκους και τους γηγενείς Ετρούσκους και επιδόθηκαν επίσης στην αμπελοκαλλιέργεια. Με την κατάρρευση της Ρώμης και τις μεταναστεύσεις των λαών η αμπελουργία γνώρισε περίοδο ύφεσης. Σε κάποιες περιοχές η αμπελουργία εγκαταλείφθηκε για αιώνες. Σημαντικό ρόλο στην διάσωση της οινοποιίας είχαν οι κληρικοί και μοναχοί, που χρειάζονταν το κρασί για τελετουργικούς σκοπούς. Την εποχή του Καρλομάγνου και του Μεσαίωνα, η τέχνη του κρασιού γνώρισε ξανά άνθιση.
Στο Βυζάντιο, οι μεγαλύτερες εκτάσεις γης ανήκαν στην εκκλησιαστική περιουσία και οι μοναχοί επωμίστηκαν την καλλιέργεια των αμπελιών καθώς και την παραγωγή του κρασιού. Αυτή την περίοδο μάλιστα πρέπει να εγκαταλείφθηκε και η πρακτική της ανάμειξης του κρασιού με νερό.
Στη Δύση, την ίδια περίοδο, η τέχνη του κρασιού γνώρισε μεγάλη ανάπτυξη. Το 16ο αιώνα είχε εξαπλωθεί στην Ισπανία αλλά και στη Γαλλία. Την εποχή αυτή προωθούνται και αρκετές τεχνικές καινοτομίες, όπως η χρήση γυάλινης φιάλης και φελλού. Επιπλέον γίνεται γνωστή η παρασκευή αφρώδους οίνου (όπως για παράδειγμα η σαμπάνια, που αποδίδεται στον Γάλλο βενεδικτίνο μοναχό Περινιόν).
Λήμνος και Κρασί Το κρασί κατείχε από την αρχαιότητα περίοπτη θέση σε όλους σχεδόν τους πολιτισμούς του κόσμου. Πατρίδα του κάποιοι λένε πως είναι η Αίγυπτος, κάποιοι άλλοι πως είναι η Κίνα. Το σίγουρο είναι πως στην Ελλάδα γνώριζαν την τέχνη του κρασιού από την αρχαιότητα και ήταν οι πρωτοπόροι αμπελοκαλλιεργητές και οινοπαραγωγοί της Ευρώπης. Έκαναν οργανωμένο εμπόριο κρασιού στην Ευρώπη και διέδωσαν την Τέχνη του κρασιού στην Ιταλία, τη Βόρεια Αφρική, στην Ισπανία και σε άλλες περιοχές όπου έφταναν τα ελληνικά πλοία. Η Ελληνική πρωτοπορία στην αμπελοκαλλιέργεια δεν έλειψε από το νησί μας, τη Λήμνο. Σύμφωνα με γραπτά των αρχαίων συγγραφέων από τα πιο περίφημα κρασιά στην ελληνική αρχαιότητα ήταν της Λήμνου και της Σάμου. Ο Όμηρος τα αναφέρει συχνά στα έπη του. Οι Λημνιοί πρωτοπόροι και στη ναυτιλία διέσχιζαν τα πελάγη και εμπορεύονταν οίνο. Ο Όμηρος γράφει: «νύες εκ Λήμνου οίνον άγουσαι πολλαί» (Ιλιάδα,ραψ.η,στ.467-468) Σήμερα στη Λήμνο οι αμπελοκαλλιέργειες έχουν έκταση μεγαλύτερη από 6.500 στρέμματα. Σημαντικό στοιχείο για τη φιλοσοφία της οινοποίησης στη Λήμνο είναι το πλήθος των παραγωγών που αγγίζουν περίπου τους 2.000. Για τη Λήμνο η καλλιέργεια αμπελιού είναι πρώτα παράδοση και χρέος και έπειτα εμπόριο και κέρδος. Το σημαντικό για τους Λημνιούς είναι να αναβιώσουν όπως έμαθαν από τους παπούδες και τους πατεράδες τους, το κλάδεμα, τον τρύγο και να φτιάξουν το δικό τους κρασί με τις πατροπαράδοτες τεχνικές, τα ντόπια αρωματικά φυτά και το μεράκι τους.
Σύγχρονη οινοποίηση Η ξεχωριστή θέση του κρασιού στην λημνιακή κοινωνία είναι εμφανής μέχρι σήμερα. Η καλλιέργεια αμπελιών και η οινοποίηση είναι ακόμη και σήμερα μια παράδοση που τηρείται από την πλειοψηφία των νοικοκυριών. Φυσικά σήμερα το κρασί δεν είναι απλά μια παραδοσιακή μικρής κλίμακας διαδικασία. Η εξέλιξη τεχνολογιών και μεθόδων έχει μετατρέψει την οινοποίηση σε μια επιστήμη, αρωγό της τέχνης και της παράδοσης. Σήμερα στη Λήμνο λειτουργούν σύγχρονα οινοποιία που οινοποιούν το μεγαλύτερο μέρος της ντόπιας παραγωγής σταφυλιών. Σημαντικός οινοποιητής της Λήμνου είναι η Ένωση Αγροτικών Συνεταιρισμών Λήμνου που οινοποιεί από το 1968 και σήμερα τα κρασιά της εξάγονται σε όλο τον κόσμο.
Ντόπιες ποικιλίεςΜοσχάτο Αλεξανδρείας Η ποικιλία Μοσχάτο Αλεξανδρείας καλλιεργείται αποκλειστικά στη Νήσο Λήμνο. Ο καρπός της ποικιλίας Μοσχάτο Αλεξανδρείας είναι αραιόρογος, με μεγάλη στρογγυλή ρόγα και κουκούτσια. Είναι Λευκή ποικιλία με Μοσχάτο άρωμα και γεύση. Το Μοσχάτο Αλεξανδρείας είναι ποικιλία τριπλής χρήσης, δηλαδή, Επιτραπέζια , Οινοποιήσιμη και Σταφίδα. Το μοσχάτο της γεύσης και τα χαρακτηριστικά που αναδεικνύονται κατά την οινοποίηση λέγεται πως οφείλονται στο ηφαιστιογενές έδαφος του νησιού το οποίο είναι φτωχό ασβεστολιθικά πετρώματα.
Καλαμπάκι ή Λημνιό Το Καλαμπάκι είναι μία ελληνική έγχρωμη ποικιλία οινοποιίας για την οποία πιστεύεται ότι προέρχεται από τη «Λημνία Σταφυλή» που αναφέρεται από τον Ησίοδο και τον Αριστοτέλη ότι καλλιεργείτο στην Αρχαία Ελλάδα και κυρίως στη Χαλκιδική, στη Λήμνο και στα νησιά των Σποράδων. Πρόκειται για μια δυναμική ερυθρή ποικιλία, μέτριας ζωηρότητας και παραγωγικότητας. Διαμορφώνεται σε κυπελλοειδή ή γραμμοειδή σχήματα μόρφωσης Royat και δέχεται βραχύ κλάδεμα καρποφορίας. Παράγει συνήθως δύο σταφύλια ανα καρ-ποφόρο βλαστό, στον τέταρτο και έκτο κόμβο. Είναι ποικιλία με ικανοποιητική αντοχή στις ασθένειες και ανθεκτική στην ξηρασία. Τα σταφύλια της είναι μικρού έως μετρίου μεγέθους, πυκνόρραγα με κυλινδρικό ή κωνικό σχήμα. Οι ρόγες είναι μικρού μεγέθους και σφαιρικού σχήματος. Ο φλοιός έχει κυανομέλανο χρώμα, μέτριο πάχος και η σάρκα είναι μαλακή, άχρωμη και χυμώδης. Από την ποικιλία αυτή παράγονται ερυθροί, ροζέ και λευκοί ξηροί οίνοι ως επί το πλείστον επιτραπέζιοι. Η ποικιλία αυτή, όμως, μπορεί να δώσει και ερυθρούς οί-νους καλής ποιότητας, με την κατάλληλη οινοποίηση, μόνη της ή σε συνοινοποίηση με άλλες ποικιλίες. Στη Λήμνο από τη ποικιλία αυτή παράγονται κόκκινοι οίνοι με λεπτούς χαρακτήρες που αναπτύσσουν πλούσιο μπουκέτο.